Το Έθιμο της Πρωτομαγιάς
Μιας και οι φετινές συνθήκες δεν θα μας επιτρέψουν να γιορτάσουμε καθώς τής πρέπει την πιο σπουδαία γιορτή της Άνοιξης, ας δούμε ωστόσο πώς αυτή εξελίχθηκε δια μέσου των αιώνων.
Το έθιμο της Πρωτομαγιάς θα πρέπει να ξεκίνησε στην αρχαιότητα, τότε που ο ερχομός του μήνα γιορταζόταν με λαϊκά πανηγύρια και άφθονα λουλούδια. Στη ρωμαϊκή εποχή άλλωστε υπήρχε η συνήθεια, όποιος έτρεφε για κάποιον αίσθημα ευγνωμοσύνης, συμπάθειας ή και έρωτα ακόμη, να φυτεύει κοντά στην πόρτα του κάποιο δέντρο ή και ένα μεγάλο κλαδί. Αυτό μάλιστα, το ονόμαζαν τότε, «δένδρο του Μαΐου».
Και, ξέρετε, σε πολλά μέρη της Ευρώπης, αυτό το έθιμο σώθηκε μέχρι σήμερα, με μια μικρή όμως παραλλαγή. Στην πόρτα αυτών που …συμπαθούν, κρεμούν μια ανθοδέσμη ή ένα λουλουδένιο στεφάνι.
Κάπως έτσι, με τα χρόνια, εξελίχθηκε το έθιμο ως τις μέρες μας, που το πρωί της Πρωτομαγιάς όλοι τρέχουν στην εξοχή και στους αγρούς, να συναντήσουν την άνθιση, την βλάστηση, τη νέα ζωή δηλαδή και να φέρουν την φρεσκάδα και τη δύναμή της στα σπίτια τους! Σε πολλά ελληνικά χωριά μάλιστα, γίνεται περιφορά από σπίτι σε σπίτι κρατώντας ανθισμένα κλαδιά, τα «μαγιόπουλα» ή τις «νυφούλες του Μάη», περιφορά που ακολουθείται δε, από ευχές και δώρα.
Σε όλη την Ελλάδα βέβαια, η γιορτή ξεκινά από την παραμονή, οπότε και φτιάχνεται το μεγάλο στεφάνι για να το βρούμε κρεμασμένο ξυπνώντας ανήμερα την Πρωτομαγιά. Το στεφάνι φτιαχνόταν στα χωριά από τις κοπέλες που είχαν σαν βοηθούς τα παιδιά. Οι μεγάλοι πιο πέρα αντάλλασσαν πειράγματα και αστεία ενώ οι ηλικιωμένοι φρόντιζαν να εξηγήσουν τη σημασία που… νόμιζαν πως θα είχε το κάθε λουλούδι στη ζωή των κοριτσιών. Τέλος οι νοικοκυρές έφερναν από την κουζίνα ή το κατώι, το απαραίτητο σκόρδο, που το έδεναν κι αυτό για την βασκανία και το μάτι. Το μαγιοστέφανο, θα δενόταν με μια κόκκινη κορδέλα (σημάδι υγείας) και θα κρεμιόταν για να φέρει δροσιά και άνοιξη στην πόρτα ή στο παράθυρο του σπιτιού και, συνήθως, εκεί όπου ζούνε κορίτσια ενώ, όπου ζούσαν αγόρια, κρεμούσαν σκέτες ανθοδέσμες κι ετούτες δεμένες με κορδέλα κόκκινη. Το μαγιάτικο στεφάνι, λένε, πρέπει να μείνει στην θέση του ως του Αϊ-Γιαννιού, οπότε και θα καεί.
Στην Κεφαλονιά πάλι, καθώς πέφτει το βράδυ, οι άντρες κερνιούνται κρασί ενώ οι κοπέλες τραγουδούν:
«Μάη μου, Μάη δροσερέ κι Απρίλη με τα ρόδα,
όλον τον κόσμο γιόμισες με λούλουδα και μ’ άνθια
κι εμένα, αχ, με περίπλεξες στης λεμονιάς τα φύλλα!»
(Δ.Σ. Λουκάτος, «Πασχαλινά και της Άνοιξης», σελ 162, εκδ. Φιλιπότη, α’ έκδοση, 1980).
Την άλλη μέρα τώρα, όσο γίνεται νωρίτερα για να προλάβουν την πρωινή δροσιά στα κοτσάνια μα και στα πέταλα των λουλουδιών, ξεκινούσαν για να πιάσουν τον Μάη, τραγουδώντας:
«Ελάτε όλες να μάσουμε, ω νιές μαζί το Μάη
τώρα που η Άνοιξη σε μας γλυκά χαμογελάει…»
Κόβουν λοιπόν από όλα τα λουλούδια αν και τα συνηθέστερα ήταν τα χαμομήλια, οι παπαρούνες, οι μαργαρίτες και οι μολόχες. Μπορεί το μαγιοστέφανο να είχε φτιαχτεί από την προηγούμενη, όμως με τα σημερινά λουλούδια θα στολιστούν οι κόρφοι και τα μαλλιά των κοριτσιών, τα αυτιά των αγοριών, οι λαιμοί των γυναικών και οι πόρτες των ερημοκλησιών.
Πολλά άλλωστε ξωκλήσια της ελληνικής υπαίθρου λειτουργούνται την Πρωτομαγιά, ζωντανεύοντας έτσι ξανά από τον παπά του χωριού με τα, άσπρα λόγω Λαμπρής, άμφια, επιβεβαιώνοντας έτσι αυτή την κρυφή συμφωνία που συντελείται εδώ και αιώνες, ώστε να συνταιριάξουν αρμονικά οι παγανιστικές γιορτές με την χριστιανική λατρεία…
Ηλίας Μπουντούρης
Ο Ηλίας Μπουντούρης είναι Εικαστικός Δημιουργός και Σύμβουλος Πολιτιστικής Διαχείρισης.
Τα ζωγραφικά του έργα κοσμούν πολλές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ δημιουργεί σκηνικά και κοστούμια για θεατρικές παραστάσεις. Ακόμη, διακοσμεί εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους καθώς και δημόσια πάρκα και πλατείες σε όλη την ελληνική επικράτεια και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Παράλληλα, αναπτύσσοντας ένα πολυεπίπεδο πολιτιστικό έργο, έχει εκπονήσει Μελέτες με τις οποίες πολλές περιοχές σε όλη την Ελλάδα βρίσκουν την πολιτιστική τους ταυτότητα και αναδεικνύεται ο Τοπικός τους Πολιτισμός, έχει μετατρέψει παλιά κτίσματα πολιτιστικού ενδιαφέροντος σε επισκέψιμους χώρους, έχει δημιουργήσει Μουσεία για λογαριασμό Δήμων, Συλλόγων ή άλλων φορέων, σε αναξιοποίητα παλιά οικήματα, ενώ έχει ιδρύσει στην Αθήνα τη «ΧΡΥΣΑΛΙΔΑ» και το «Πολιτιστικό Πάρκο» και έχει δημιουργήσει Πολιτιστικά ή άλλα Θεματικά Πάρκα σε όλη την Ελλάδα κατά εντολή επιχειρηματιών, επενδυτών, Συλλόγων, Δήμων κλπ.
Έχει κερδίσει για το έργο του δεκάδες διακρίσεις, βραβεύσεις και επαίνους, από την Unesco, το Υπουργείο Πολιτισμού, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, ευρωπαϊκές οργανώσεις και Φορείς, Επιμελητήρια, Σωματεία, Συλλόγους, Ιδρύματα, ΜΜΕ κλπ.
Είναι Πρόεδρος ή επίτιμο μέλος σε πολλούς Πολιτιστικούς και Περιβαλλοντικούς Συλλόγους, Ιδρύματα και ΜΚΟ.
Αρθρογραφεί σε ελληνικά και ευρωπαϊκά Μέσα Ενημέρωσης για θέματα που άπτονται του ελληνικού πολιτισμού, ενώ συμμετέχει σε πλήθος Διαλέξεων, Συνεδρίων, Ημερίδων κλπ. όπου ομιλεί για τον πολιτισμό και την ανάδειξή του.
