ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ : The Fairy Τale Test (FTT) ως
ψυχομετρικό εργαλείο
Συγγραφή-επιμέλεια κειμένου:
Μαρία-Φιλομήλα Κερεμέζη
Εκπαιδευτικός, MSc Forensic Psychology, Mέλος του ΚΕ.ΜΕ
Η Ψυχολογική Αξιολόγηση θεωρείται ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπευτικής διαδικασίας. Διεξάγεται από έμπειρους ψυχολόγους, ειδικά εκπαιδευμένους στην ψυχομετρία και τις αξιολογήσεις, οι οποίοι χορηγούν μία σειρά από σταθμισμένων και έγκυρων ψυχομετρικών εργαλείων. Η ψυχολογική αξιολόγηση πραγματοποιείται μέσω της χορήγησης μιας σειράς σταθμισμένων και έγκυρων ψυχομετρικών εργαλείων. Μέσω της ψυχολογικής αξιολόγησης εντοπίζονται τόσο οι δυσκολίες, όσο και οι δυνατότητες ενός ατόμου, στοιχεία τα οποία διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της θεραπευτικής παρέμβασης.
Το Fairy Tale Test (Τεστ των Παραμυθιών) είναι ένα προβολικό ψυχοδιαγνωστικό εργαλείο για παιδιά, ηλικίας από 6 έως 12 ετών, που βασίζεται στη σχέση παραμυθιών και ασυνείδητων διεργασιών, όπως αυτή έχει διαπιστωθεί από πλειάδα μελετητών κυρίως ψυχοδυναμικής οπτικής.
Αναπτύχθηκε ως μέρος της διδακτορικής διατριβής της δημιουργού του, Καρίνας Κουλάκογλου, στο Πανεπιστήμιο του Exeter στη Μ. Βρετανία (1989-1993).Έκτοτε αποτελεί το αντικείμενο πολυάριθμων σταθμίσεων και μελετών σε όλο τον κόσμο. Εκδίδεται και κυκλοφορεί ήδη στα γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά, γερμανικά, ουγγρικά, σλοβένικα, πολωνικά, ρώσικα και ελληνικά.
Η ευρέως αποδεκτή προβολική και θεραπευτική αξία των παραμυθιών προσδίδει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε αυτό το Τεστ, του οποίου το υλικό εμπνέεται από μορφές δημοφιλών παραμυθιών. Το Τεστ των Παραμυθιών αποτελεί το μοναδικό σταθμισμένο ψυχομετρικό εργαλείο που αναδεικνύει την αξία των παραμυθιών και σε διαγνωστικό επίπεδο.
Οι χαρακτήρες που απεικονίζονται στις κάρτες (σχεδιάστηκαν από τον καλλιτέχνη και γραφίστα Αντώνη Γλυκό) ανήκουν σε ένα ή περισσότερα παραμύθια («Η Κοκκινοσκουφίτσα», «Η Χιονάτη και οι 7 νάνοι», «Ο Τζακ και η φασολιά» κ.ά.). Στις ιστορίες, οι σκέψεις και τα συναισθήματα των χαρακτήρων συχνά δεν προσδιορίζονται ξεκάθαρα κι έτσι τα παιδιά μέσω της ταύτισης προβάλλουν τις δικές τους σκέψεις, συναισθήματα ή συγκρούσεις. Επιπλέον, στα δυο τελευταία σετ καρτών όπου απεικονίζονται σκηνές από τα παραμύθια της Κοκκινοσκουφίτσας και της Χιονάτης τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν τη δική τους ιστορία και αλληλουχία γεγονότων, ανεξάρτητα από την οικεία σε αυτά εκδοχή του παραμυθιού.
Ο ευρύτερος σκοπός της χρήσης του Τεστ των Παραμυθιών είναι να βοηθήσει τον κλινικό να αξιολογήσει τα δυναμικά της προσωπικότητας του παιδιού, προσφέροντας πληροφορίες όχι μόνο για μεμονωμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας, αλλά επίσης για την μεταξύ τους αλληλεπίδραση.
Το τεστ μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά:
(1) για την αξιολόγηση της προσωπικότητας σε πλαίσια ερευνητικά (πληθυσμιακές/διαπολιτισμικές/διαχρονικές μελέτες),
(2) για τη διαγνωστική εκτίμηση κλινικών περιστατικών και
(3) για την αξιολόγηση της έκβασης μιας ψυχοθεραπευτικής προσπάθειας.
Το Τεστ των Παραμυθιών αναπτύχθηκε πάνω σε θεωρίες προσωπικότητας που άπτονται του ψυχαναλυτικού πεδίου (π.χ. θεωρίες των αντικειμενότροπων σχέσεων, ψυχολογία του Εαυτού, κ.ά.).
Η δομική εγκυρότητα του FTT εξετάστηκε με δυο τρόπους:
α) εσωτερική εγκυρότητα: με την εφαρμογή παραγοντικής ανάλυσης και την αντιπαράθεση των τιμών των παραγόντων του FTT και των μηχανισμών άμυνας, και
β) εξωτερική εγκυρότητα: βάσει σύγκρισης με δομημένα ερωτημοτολόγια αξιολόγησης των διαστάσεων της προσωπικότητας και των διαταραχών όπως το Child Behavior Checklist for parents (CBCL), το Beck Youth Inventories (BY) και το Aggression Questionnaire (AQ)
Οι απαντήσεις στο Τεστ των Παραμυθιών επιδέχονται δυο διαφορετικά είδη ερμηνείας: την ποσοτική και την ποιοτική.
Κατά την ποσοτική ανάλυση, το τεστ παρέχει τη δυνατότητα αξιολόγησης 30 μεταβλητών και κωδικοποίησής τους βάσει ενός προκαθορισμένου τρόπου βαθμολόγησης. Ο τρόπος αυτός βαθμολόγησης αποτυπώνει την ένταση με την οποία σκιαγραφείται η κάθε μεταβλητή (κλίμακα 0, 1, 2, 3) ή την ποιότητά της (+1, -1), όπως αυτή εκφέρεται στις απαντήσεις του παιδιού. Εν συνεχεία ο εξεταστής μετατρέπει τις ακατέργαστες τιμές (Raw scores )των μεταβλητών σε τυπικές τιμές (Τ scores) προκειμένου να τις συγκρίνει με τις νόρμες που έχουν εξαχθεί από τη στάθμιση του τεστ στην εκάστοτε χώρα.
Το FTT εξετάζει 30 μεταβλητές που δύναται να ταξινομηθούν στις ακόλουθες κατηγορίες:
Παρορμήσεις (9)
Επιθυμίες (3)
Ανάγκες (5)
Λειτουργίες του Εγώ (😎
Συναισθηματικές Καταστάσεις (3)
Αντικειμενότροπες Σχέσεις (2)
Η ποιοτική ερμηνεία είναι σαφώς πλουσιότερη της ποσοτικής. Σε γενικές γραμμές από το αναδυόμενο υλικό μπορεί να προκύψουν στοιχεία για την αξιολόγηση ενδοοικογενειακών δυναμικών (οιδιπόδειο σύμπλεγμα, αδελφική αντιζηλία, σχέση με γονείς) και το βαθμό απαρτίωσης του Εγώ και των λειτουργιών του (ενδοψυχικές συγκρούσεις και τρόποι επίλυσής τους, είδος άγχους και ποιότητά του, έλεγχος ενορμήσεων και ποιότητα του Υπερεγώ, ποιότητα των παράδοξων απαντήσεων, μηχανισμοί άμυνας).
Το FTT, όπως όλα τα προβολικά ψυχομετρικά εργαλεία, παρουσιάζει πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα.
Στα πλεονεκτήματα του τεστ συγκαταλέγονται:
-ο μεγάλος αριθμός κωδικοποιήσιμων μεταβλητών (30) που επιτρέπουν τη συλλογή στοιχείων για πολλές πλευρές τις προσωπικότητας του παιδιού,
-η παρουσίαση στο παιδί 3 καρτών για κάθε ήρωα που δίνει τη δυνατότητα στο παιδί τόσο να προβάλει διαφορετικές πλευρές του εαυτού όσο και να διαχειριστεί το ενδεχόμενο αναδυόμενο άγχος ενεργοποιώντας τους μηχανισμούς άμυνας που διαθέτει, και,
-η συμβολική αξία των ηρώων των παραμυθιών που διευκολύνει τις διαδικασίες ταύτισης και προβολής.
Ως μειονεκτήματα του τεστ αναφέρονται :
-η διάρκεια χορήγησης του τεστ (περί τη μια ώρα)
-η περιπλοκότητα της κωδικοποίησης σε κάποιες περιπτώσεις όπου δεν είναι σαφής ο χαρακτήρας με τον οποίο ταυτίζεται το παιδί (π.χ. περίπτωση πολλαπλών ταυτίσεων, ή ταύτισης με τον επιτιθέμενο)
-η αλληλεπικάλυψη μεταβλητών –δηλαδή περισσότερες από μια παρόμοιες μεταβλητές που μπορούν εξίσου και ορθώς να χρησιμοποιηθούν στην ερμηνεία μιας απάντησης (εμφανίζεται κυρίως στις μεταβλητές της επιθετικότητας και του άγχους).
