ΨΗΛΑΦΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ…
“Crime scene staging” : “Modus Operandi” & “Offenders Signature”
Συγγραφή-επιμέλεια κειμένου:
Μαρία-Φιλομήλα Κερεμέζη
Εκπαιδευτικός, MSc Forensic Psychology, Mέλος του ΚΕ.ΜΕ
Ο τόπος του εγκλήματος «μιλάει» στους ερευνητές, και γι΄αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό να εξετάζεται εξονυχιστικά και να δίνεται έμφαση ακόμα και στην πιο μικρή λεπτομέρεια. Κι αυτό, διότι κάθε εγκληματίας, που εγκαταλείπει τον τόπο του εγκλήματος, αφήνει πίσω κάτι από τον εαυτό του: σταγόνες αίματος, τρίχες κ.λπ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο τόπος του εγκλήματος πρέπει να ερευνάται σε κάθε περίπτωση διεξοδικά και με πολύ μεγάλη προσοχή, ώστε να μην αλλοιώνονται καίριας σημασίας στοιχεία, που μπορούν να οδηγήσουν στον εντοπισμό του δράστη. .Το γεγονός βέβαια, ότι ο τόπος του εγκλήματος μπορεί να οδηγήσει στον εντοπισμό του δράστη, έχει ως συνέπεια, οι εγκληματίες, και πρωτίστως οι χαρακτηριζόμενοι «οργανωμένοι εγκληματίες» (organized offenders), να προσπαθούν να μην αφήσουν πίσω τους ίχνη ή ακόμα και να επιδιώξουν να αλλοιώσουν στοιχεία για να μη συλληφθούν. Εδώ, λοιπόν, επεισέρχεται ο όρος, που στη διεθνή βιβλιογραφία αποκαλείται «crime scene staging», και ερμηνεύεται, ως η προσπάθεια του δράστη, να επιφέρει σκόπιμα αλλαγές στον τόπο του εγκλήματος, επιχειρώντας με αυτό τον τρόπο να συγκαλύψει την αρχική εγκληματική πρόθεσή του και να αποπροσανατολίσει την έρευνα.
Ο Geberth διακρίνει τρεις τύπους crime staging:
1. Ο δράστης επιφέρει αλλαγές σε στοιχεία του τόπου του εγκλήματος, με στόχο η ανθρωποκτονία να φανεί σαν αυτοκτονία ή ατύχημα και να καλυφθεί η πρόθεση.
2. Ο δεύτερος τύπος σχετίζεται με την αλλαγή του τόπου του εγκλήματος, προκειμένου να αποπροσανατολίσει την έρευνα και να οδηγήσει τις αρχές στο να θεωρήσουν, ότι πρόκειται για ένα έγκλημα συνδεδεμένο με σεξουαλικά κίνητρα.
3. Ο εμπρησμός αποτελεί τον τρίτο τύπο. Ο δράστης βάζει φωτιά στον τόπο του εγκλήματος, είτε για να καταστρέψει τα στοιχεία εκείνα, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εξιχνίαση του εγκλήματος, είτε για να παρουσιάσει το έγκλημα ως το αποτέλεσμα μίας φωτιάς, που ξέσπασε τυχαία.
To Modus operandi, είναι λατινική φράση, σημαίνει τρόπος του λειτουργείν και συνοψίζει όλες τις εφαρμοσμένες αρχές, μεθόδους, πρακτικές λειτουργίας που ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο (π.χ. μια επιχείρηση) χρησιμοποιεί στον εργασιακό χώρο ή στην προσέγγιση της επαγγελματικής και κοινωνικής του ζωής, που το χαρακτηρίζουν. Στις λατινογενείς γλώσσες, η φράση χρησιμοποιείται, κυρίως στον τομέα της εγκληματολογίας, για να χαρακτηρίσει την μεθοδολογία ενός εγκληματία, όσον αφορά την εκτέλεση των εγκλημάτων, ή αλλιώς τον «τρόπο εγκληματικής δράσης», όπως αναφέρεται ως όρος στο αστυνομικό ρεπορτάζ. Με άλλα λόγια, είναι όλες εκείνες οι πράξεις και οι μέθοδοι που ακολουθεί ένας εγκληματίας προκειμένου:
α) Να τελέσει το έγκλημα.
β) Να απομακρυνθεί με ασφάλεια από τον τόπο του εγκλήματος
γ) Να διαφύγει της σύλληψης από τις αρχές
Για παράδειγμα, στοιχεία του «Μ.Ο.» ενός δράστη σε περιπτώσεις βιασμού, μπορεί να είναι, το να επιλέγει να επιτίθεται στα θύματά του νυχτερινές ώρες, και σε σημεία με ελλειπή φωτισμό. Ή σε περιπτώσεις ανθρωποκτονιών, να επιλέγει να θανατώνει το θύμα, χρησιμοποιώντας όπλο με εφαρμοσμένο σιγαστήρα, ώστε να μην γίνεται αντιληπτός από τον κρότο του πυροβολισμού.
Η «Υπογραφή» (Signature) ενός δράστη από την άλλη, είναι κάτι διαφορετικό. Δεν συνίσταται σε πράξεις απαραίτητες για την επιτυχή τέλεση ενός εγκλήματος, αλλά σε πράξεις και συμπεριφορές που τα κίνητρά τους είναι άμεσα συνδεδεμένα με την ψυχοσύνθεση του δράστη και η πραγμάτωση αυτών, του προσφέρει συναισθηματική και ψυχική ικανοποίηση κάποιας προσωπικής του εσωτερικής ανάγκης ή φαντασίωσης. Κάθε ενέργεια (έχουσα συχνά και μορφή τελετουργικού), που συνιστά κομμάτι της Υπογραφής φέρει συνήθως ένα συμβολικό χαρακτήρα, που πολύ συχνά τη σημασία του μπορεί να την αντιληφθεί μόνο ο ίδιος ο δράστης. Οι Holmes και Holmes υπογραμμίζουν, ότι η Υπογραφή του δράστη/Οffender’s Signature ή Calling Card, είναι «ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο αυτός/αυτή διαπράττει το έγκλημα».
Στην αστυνομική έρευνα και το Modus Operandi, αλλά και η Υπογραφή είναι σημαντικά εργαλεία για τη σκιαγράφηση του προφίλ ενός εγκληματία, αλλά και στη σύνδεση διαφορετικών εγκλημάτων μεταξύ τους και τη συσχέτιση αυτών με το δράστη τους. Όμως, στην πράξη δεν είναι πάντοτε ευχερής η χρήση τους και η διάκριση μεταξύ τους, και δεν αποτελούν πανάκεια για κάθε ερευνώμενη υπόθεση.
Ένας λόγος που συμβαίνει αυτό είναι, το ότι και το Μ.Ο, αλλά και η Υπογραφή είναι έννοιες δυναμικές και συχνά παρουσιάζουν μεταβολές από την τέλεση του ενός εγκλήματος στο επόμενο, από το ίδιο πρόσωπο. Πράγμα φυσικό βέβαια, καθώς ο δράστης αποκτώντας εμπειρία και μαθαίνοντας από τα λάθη του, συνήθως εξελίσσει και βελτιώνει τον τρόπο δράσης του, προκειμένου να φθάσει ευκολότερα στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Ή σε κάποια άλλη περίπτωση, ο δράστης μπορεί να χρησιμοποιεί κατά περίπτωση διαφορετικούς τρόπους δράσης, είτε γιατί έχει την ευχέρεια να το κάνει, είτε για να αποφύγει τη σύνδεση των εγκλημάτων μεταξύ τους. Τα παραπάνω καθιστούν το Modus Operandi μεταβλητό, πράγμα που οι έμπειροι ερευνητές γνωρίζουν και το λαμβάνουν υπ’ όψη σαν σημαντικό παράγοντα στις έρευνές τους.
Η Υπογραφή από την άλλη, συνήθως δεν είναι τόσο εύκολα μεταβλητή καθώς οι εσωτερικές (και συχνά υποσυνείδητες) ανάγκες και ενορμήσεις και η προσωπικότητα του δράστη σπάνια αλλάζουν τόσο ραγδαία. Όμως μπορεί να τροποποιηθεί ο τρόπος που αυτές βρίσκουν χώρο για να εκφραστούν και να εκδηλωθούν. Για παράδειγμα, οι ανεξέλεγκτες τάσεις κτητικότητας και η έντονη ανάγκη για απόλυτο έλεγχο πάνω σε ένα θύμα μπορεί να εκφραστούν στη μία περίπτωση με θανάτωση και νεκροφιλία και στην επόμενη με θανάτωση και κανιβαλισμό. Γι’ αυτό και απαιτείται και μεγάλη προσοχή από μέρους των ερευνητών και εμπειρία και ειδικευμένες γνώσεις, προκειμένου να μπορούν να διακρίνουν τις εκάστοτε ομοιότητες και διαφορές της Υπογραφής από το ένα έγκλημα στο άλλο.
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ ΑΝΤΛΗΣΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ
https://www.encyclopedia.com/science/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/crime-scene-staging
Διακρίνοντας το «Modus Operandi» και την «Υπογραφή» ενός δράστη στον τόπο του εγκλήματος.
http://openeclass.panteion.gr/modules/document/file.php/TMC252/8.pdf
