Οι κάτοικοι των Ιωαννίνων αλλά και γενικά ολόκληρης της Ηπείρου βρέθηκαν συχνά αντιμέτωποι με μολυσματικές νόσους και ασθένειες την εποχή της Τουρκοκρατίας. Μάλιστα, κατά καιρούς η εξάπλωση των επιδημιών απειλούσε με εξαφάνιση του πληθυσμού των πόλεων και της υπαίθρου της Ηπείρου, καθώς η Οθωμανική διοίκηση αδιαφορούσε πλήρως για μια οργανωμένη νοσοκομειακή περίθαλψη.
Οι επιδημίες και οι μολυσματικές νόσοι της πόλης των Ιωαννίνων
Οι επιδημίες και οι μολυσματικές νόσοι εξαπλώνονταν κυρίως στις πόλεις, καθώς η συσσώρευση πληθυσμού σε πόλεις, όπως τα Ιωάννινα, με ανήλια σοκάκια, στενούς δρόμους, υποτυπώδη ύδρευση και χωρίς αποχετευτικό σύστημα ευνοούσαν την ανάπτυξη παθογόνων οργανισμών. Εφόσον μάλιστα δεν υπήρχε μέριμνα για αποχέτευση, τα λύματα και τα βρόμικα νερά λίμναζαν στις κατοικημένες περιοχές, αποτελώντας βασικές εστίες μόλυνσης.
Ακόμη, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η ύδρευση των περισσότερων σπιτιών στα Ιωάννινα γινόταν από πηγάδια, τα οποία υπολογίζεται πως ξεπερνούσαν τα 3.000 μέσα στην πόλη. Βέβαια, η ποιότητα του νερού των πηγαδιών εξαρτιόνταν από την κατασκευή και τη θέση τους, ενώ πάλι σημειωνόταν έλλειψη πόσιμου νερού την εποχή της καλοκαιρινής ξηρασίας. Επίσης, κοντά στα τζαμιά αλλά και στο κέντρο της πόλης υπήρχαν κεντρικές βρύσες και σωλήνες, αλλά και σε αυτές τις περιπτώσεις η ποιότητα του νερού εξαρτιόταν από το πόσο καλά ήταν συντηρημένοι οι σωλήνες,
Βασική ακόμη πηγή μόλυνσης στην πόλη των Ιωαννίνων ήταν οι φυλακές και τα σφαγεία. Συγκεκριμένα, οι φυλακές στα Ιωάννινα βρίσκονταν κοντά στο ανατολικό ακροπύργιο του κάστρου. Την κατάσταση που επικρατούσε εκεί περιγράφει με μελανά χρώματα η εφημερίδα «Φωνή της Ηπείρου»: […] ἐν αὐτοῖς (στα υπόγεια των φυλακών) μένουσι κεκλεισμένοι, στερούμενοι ἀπολύτως τῶν εὐεργετικῶν ἀκτινῶν τοῦ ἡλίου, τριακόσιοι περίπου κατάδικοι, ἐκατόν δέκα χριστιανοί καί λοιποί ὀθωμανοί… δειναί ἀσθένειαι καί μάλιστα φθίσις καί τύφος λυμαίνονται καί δεκατίζουν αὐτούς [ ].
Επειδή μάλιστα δεν υπήρχε νοσοκομείο για τους ασθενείς, αυτοί ήταν αναγκασμένοι να υπομένουν μαρτυρικά μέσα στα υγρά και υπόγεια κελιά της φυλακής όλα τα δεινά της νόσου και να πεθαίνουν μέσα στις φυλακές, χωρίς ασφαλώς να λαμβάνουν καμία περίθαλψη.
Τα σφαγεία των Ιωαννίνων
Το 1869 δημιουργήθηκαν τα σφαγεία στην παραλίμνια περιοχή των Ιωαννίνων, μια περιοχή δηλαδή εντελώς ακατάλληλη για τη λειτουργία σφαγείων. Στην παραλίμνια περιοχή, λοιπόν, δημιουργήθηκε μια βασική εστία μόλυνσης δίπλα ακριβώς σε κατοικημένη περιοχή και ακόμη χειρότερα όλες οι ακαθαρσίες των σφαγείων ρίχνονταν μέσα στο νερό της λίμνης και ασφαλώς αναδύονταν δυσώδεις αναθυμιάσεις.
Άλλες εστίες μόλυνσης που ευνοούσαν την εξάπλωση ασθενειών
Ακόμη, λόγω της έλλειψης αποχετευτικού συστήματος στην πόλη, οι δρόμοι ήταν σχεδόν πάντα γεμάτοι από λύματα που έριχναν τα διάφορα εργαστήρια, τα ιχθυοπωλεία και τα κρεοπωλεία. Εκείνη πάλι την εποχή στα Ιωάννινα καλλιεργούσαν καπνά μέσα στην πόλη, κάτι που συνέβαλε ακόμη περισσότερο στην εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών, καθώς τόσο για το πότισμα όσο και για τη λίπανση του καπνού έκαναν χρήση βρόμικου νερού και ακαθαρσιών.
Έτσι, λοιπόν, οι ενδημικές και επιδημικές ασθένειες συχνά αποδεκάτιζαν κυρίως τις ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες, όπως τους ηλικιωμένους και τα μικρά παιδιά. Ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες συχνή ήταν η εμφάνιση της γαστρεντερίτιδας, ενώ τους χειμερινούς μήνες ο πληθυσμός βρισκόταν συχνά αντιμέτωπος με θανατηφόρες επιδημίες γρίπης. Συγκεκριμένα, το 1894 εμφανίστηκε στα Ιωάννινα θανατηφόρα επιδημία γρίπης, όπως επίσης και στη Ζίτσα, στο Μέτσοβο, στην Άρτα, τους Φιλιάτες και στην περιοχή της Δρυϊνούπολης, όπου οι τρομοκρατημένοι κάτοικοι, Χριστιανοί και Οθωμανοί, ζήτησαν βοήθεια από τον Άγιο Σταυρό του Άνω Λαμπόβου.
Η παρουσία των ενδημικών νοσημάτων, όπως επίσης η συχνότητα και ένταση με την οποία εμφανίζονταν οι επιδημίες στην Ήπειρο έστρεψαν, όπως ήταν φυσικό, τις τοπικές αρχές, τις χριστιανικές κοινότητες και τους απλούς πολίτες στη λήψη μέτρων προστασίας της δημόσιας υγείας τον τελευταίο αιώνα της οθωμανικής διοίκησης των Ιωαννίνων.
Πηγή: ΗΠΕΙΡΟΣ: ΥΓΕΙΑ, ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΑΙΩΝΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ
