«Καθρέφτη, καθρεφτάκι μου, ποια είναι η πιο όμορφη στον κόσμο???» : αναλύοντας το προφίλ της ναρκισσιστικής διαταραχής
Συγγραφή-επιμέλεια κειμένου:
Μαρία-Φιλομήλα Κερεμέζη
Εκπαιδευτικός, MSc Forensic Psychology, Mέλος του ΚΕ.ΜΕ
Μια φορά κι έναν καιρό… ήταν μια κακιά μητριά, που είχε έντονη ενασχόληση με φαντασιώσεις απεριόριστης ομορφιάς, εξυπνάδας, επιτυχίας , δύναμης, εξυπνάδας, απαιτούσε διαρκώς υπερβολικό θαυμασμό, φθονούσε τους άλλους – κυρίως τη Χιονάτη, που αντικειμενικά ήταν η ομορφότερη σε ολόκληρο το βασίλειο – σύμφωνα με το παραμύθι μας – και εμφάνιζε αλαζονική, υπεροπτική συμπεριφορά και στάση.
Χμμμ… Σύμφωνα με τη «βίβλο» των ψυχιάτρων, το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών (DSM-V), η κακιά μητριά μάλλον έπασχε (…μεταξύ άλλων!!!…) από ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας, η οποία ορίζεται ως «η μεγαλειώδης αίσθηση αξίας του εαυτού», «η ανάγκη για υπερβολικό θαυμασμό», καθώς και «η ενασχόληση με φαντασιωσικές σκέψεις απεριόριστης επιτυχίας και εξουσίας».
Η διαταραχή πήρε το όνομά της από τον Νάρκισσο, ένα πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας, που λέγεται, ότι ερωτεύτηκε το είδωλό του, όταν το είδε να αντικατοπτρίζεται στο νερό μιας πηγής και εν τέλει πνίγηκε στην προσπάθειά του να το αγκαλιάσει.
Τα τελευταία χρόνια η ναρκισσιστική συμπεριφορά βρίσκεται στο επίκεντρο. Ο ναρκισσιστής είναι ένα άτομο που είναι εγωκεντρικό, χειριστικό και πολλά ακόμη. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε την διαφορά της ναρκισσιστικής διαταραχής της προσωπικότητας με τον ναρκισσισμό. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να έχουν κάποιες ναρκισσιστικές συμπεριφορές περιστασιακά, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχουν ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας.
Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι ένα δυσλειτουργικό μοτίβο σκέψης και συμπεριφοράς που επηρεάζει δύο ή περισσότερες από τις ακόλουθες πτυχές:
• Την σκέψη
• Τα συναισθήματα
• Την αλληλεπίδραση με τους άλλους
• Τις παρορμητικές συμπεριφορές
Αυτό το μοτίβο σκέψης και συμπεριφοράς είναι άκαμπτο και επηρεάζει σημαντικά τη ζωή ενός ατόμου με τρόπο που προκαλεί έντονο στρες. Αυτό το μοτίβο μπορεί να αναπτυχθεί στην παιδική ή στην εφηβική ηλικία. Δεν είναι ένα προσωρινό πρόβλημα που προκαλείται από γεγονότα της ζωής, ούτε κομμάτι μιας άλλης ψυχικής διαταραχής.
Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας περιλαμβάνει τα ακόλουθα συμπτώματα:
• Μια συντριπτική μεγαλειώδης αίσθηση του εαυτού
• Συνεχείς φαντασιώσεις εξουσίας και δύναμης
• Ένα άτομο νιώθει ότι μπορεί να το κατανοήσουν μόνο οι άνθρωποι που είναι τόσο ξεχωριστοί και μοναδικοί όσο αυτό
• Ζητά συνεχώς επιβεβαίωση λόγω της εύθραυστης αυτοεκτίμησης του
• Έχει μη ρεαλιστικές προσδοκίες από τους άλλους και περιμένει να ικανοποιούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες του
• Εκμεταλλεύεται τους άλλους για να πάρει αυτό που θέλει
• Έλλειψη συμπόνιας προς τους άλλους
• Επικεντρώνεται στο φθόνο και πιστεύει ότι οι άλλοι τον ζηλεύουν
• Εμφανίζει σταθερές αλαζονικές συμπεριφορές
Για να γίνει η διάγνωση της ναρκισσιστικής διαταραχής της προσωπικότητας πρέπει να πληρούνται πέντε ή περισσότερα από τα παραπάνω κριτήρια.
Οι άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας δεν ενδιαφέρονται για τα συναισθήματα των άλλων ή αν θα τους πληγώσουν. Γενικά δεν έχουν συμπόνια και δεν μπαίνουν στα παπούτσια του άλλου. Καθώς μερικοί άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας αναγνωρίζουν τα λάθη τους, δεν έχουν την ανάγκη να κάνουν κάτι για αυτό. Αντιθέτως πιστεύουν ότι οι άλλοι θα προσαρμοστούν στις ανάγκες τους.
Όταν μιλάμε για τη ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας, ακόμη και το παραμικρό σχόλιο ή μια εποικοδομητική κριτική αντιμετωπίζονται με απέχθεια και έντονη αντίδραση. Οι φωνές, τα κλάματα ή και η χειροδικία είναι συνεπώς μερικές πιθανές αντιδράσεις σε ένα αρνητικό σχόλιο. Συχνά, μπορεί, άλλωστε να υπάρχει συννοσηρότητα με την κατάθλιψη.
Ως έναν βαθμό όλοι θέλουμε τις ανέσεις μας, ωστόσο στα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή, είναι χαρακτηριστικό, ότι ξοδεύουν συνεχώς περισσότερα χρήματα απ’ όσα μπορούν, με απώτερο στόχο να εντυπωσιάσουν τους άλλους και να ενισχύσουν το στάτους τους.
Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας, επίσης, δεν αναλαμβάνουν ποτέ τις ευθύνες τους, όταν κάνουν κάποιο λάθος, ασχέτως πόσο μεγάλο ή μικρό είναι. Όταν κατηγορούνται ή επικρίνονται, επιρρίπτουν με αποφασιστικότητα τις ευθύνες σε άλλους ή απλώς λένε ψέματα για να ξεφύγουν.
Πέραν αυτού, έχουν την τάση να κάνουν υπερπροσπάθεια, όταν γνωρίζουν καινούρια άτομα, ώστε να κάνουν καλή εντύπωση. Αυτό ανατροφοδοτεί το Εγώ τους και είναι πολύ βασικό τους χαρακτηριστικό, ότι θέλουν να αρέσουν σε όλους ανεξαιρέτως και να ξεχωρίζουν. Βέβαια, σε βάθος χρόνου αυτή η εικόνα ξεθωριάζει, αφού αποκαλύπτεται ο πραγματικός τους εαυτός.
Τέλος, εξέχον χαρακτηριστικό τους είναι, ότι θέλουν πάντα να καθοδηγούν μια συζήτηση και να στρέφουν το ενδιαφέρον προς το μέρος τους.
Να σημειωθεί, ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις τάσεις ναρκισσισμού και στη ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας. Στην πρώτη περίπτωση παρατηρείται απλώς μια εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού, ενώ στη δεύτερη το άτομο παλεύει με την ίδια του την ταυτότητα, καθώς κάτω από ένα σκληρό και υπεροπτικό παρουσιαστικό συχνά κρύβεται μια πολύ εύθραυστη προσωπικότητα που δεν αντέχει καθόλου την κριτική. Οι άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Έχουν τεράστιο εγώ, αλλά μέσα τους είναι μικρά τρομαγμένα παιδιά. Τα συναισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης τους κάνουν να αποζητούν συνεχώς την επιβεβαίωση, ακόμη και το θαυμασμό από τους άλλους.
Οι άνθρωποι με ναρκισσισμό έχουν υγιή αυτοεκτίμηση. Συνήθως κάνουν πράγματα που συμβάλλουν στην οικογένεια, στη δουλειά και δίνουν νόημα στη ζωή τους. Η εκτίμηση των άλλων είναι σημαντική, αλλά δεν την έχουν ανάγκη, γιατί νιώθουν καλά με τον εαυτό τους.
Οι άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότ
ητας προσποιούνται, ότι ενδιαφέρονται για τους άλλους. Η συμπόνια είναι ένας τρόπος να ενισχύσουν την εικόνα του “καλού” ατόμου στα μάτια των άλλων.
Οι άνθρωποι με ναρκισσισμό θέλουν ειλικρινά να βοηθούν τους άλλους. Μιλούν για τις φιλανθρωπικές τους δράσεις, ώστε να βρουν περισσότερη υποστήριξη για κάποιον που έχει ανάγκη. Η συμπόνια τους είναι ανιδιοτελής.
Αν και δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρες οι αιτίες, που συμβάλλουν στην εμφάνιση της ναρκισσιστικής διαταραχής της προσωπικότητας, οι εμπειρίες της πρώιμης παιδικής ηλικίας παίζουν κύριο ρόλο και περιλαμβάνουν:
• Κακοποίηση ή ψυχικό τραύμα
• Υπερβολικό θαυμασμό
• Έλλειψη αυθεντικού περιβάλλοντος
• Υπερβολική συμπεριφορά από τους γονείς
• Αναξιοπιστία των γονέων
Γενετικοί και βιολογικοί παράγοντες παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο, αν και οι ακριβείς αιτίες είναι πολύπλοκες και ποικίλουν.
ΠΡΟΣΟΧΗ ΛΟΙΠΟΝ !!!
Η ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας φέρει πιθανότατα την περισσότερο επικριτική απόχρωση από οποιαδήποτε άλλη διάγνωση διαταραχής της προσωπικότητας. Θα πρέπει λοιπόν να φυλάσσεται μόνο για τα παραδείγματα που δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί τα κριτήρια, και μόνο αφότου έχει διασφαλιστεί, ότι η διάγνωση δεν φέρει αποχρώσεις από την προσωπική μας αντιπάθεια…
